Uitdagingen en Diagnostiek
Economische activiteiten/tewerkstelling
UITDAGINGEN
De hieronder beschreven uitdagingen sluiten aan op de gewestelijke strategische documenten (GPDO, Good Move, GPCE, Kanaalplan) en op de lokale strategische plannen (GemOP & GemPDO). Bovendien beantwoorden ze aan de sterke en zwakke punten die in de diagnose werden vastgesteld.
- De ruimtelijke ruggengraat van het stadsweefsel opwaarderen en versterken
- Het leefklimaat en de sociale cohesie verbeteren
- De economische en ecologische veerkracht verbeteren
Figure: Défis du Territoire Nord
Bevolkingsgroepen
Hoewel de bewoners zeer divers zijn, vertonen ze een laag sociaal-economisch profiel (gezinsinkomen van < € 17.000 per aangifte). Bovendien is het werkloosheidspercentage (33% en 46% onder jongeren - Actiris KSZ 2012) en het aantal sociale-uitkeringsgerechtigden vrij hoog. Aangezien het deels een doorgangswijk is, zijn de buitenlanders (65% in het buitenland geboren) en nieuwkomers hier sterk vertegenwoordigd. Het aandeel jongeren ligt hoger dan in de rest van het gewest (30% onder 18 jaar, tegenover 22%), ook al zijn er zones waar er veel ouderen wonen, vooral in de Sint-Rochuswijk.
De sociale contrasten en de contrasten op het vlak van de bezetting zijn groot. De wijk fungeert als toegangspunt en zelfs toegangspoort tot Brussel, waar nieuwkomers en mensen zonder papieren van heinde en verre in aanraking komen met gevestigde bewoners en pendelende kantoorbedienden die goed hun boterham verdienen.
Landschap
Het landschap van Territorium Noord wordt gekenmerkt door de vallei van de Zenne, die in het noorden van TN samenkomt met de valleien van de Maalbeek en de Molenbeek. De voormalige bedding van de Zenne doorkruist TN van zuid naar noord (Albert II-laan-Zennepark) en vormt samen met het Maximiliaanpark, de Groendreef en het Gaucheretpark een van de grootste bestaande groene netwerken.
Tot slot merken we op dat de belangrijkste doelstellingen van het beeldkwaliteitsplan voor het kanaal ernaar streven om het kanaallandschap te verbeteren, de Zenne op te waarderen, de ecologische netwerken te versterken en het regenwater op een geïntegreerde manier te beheren (regennetwerk).
Mobiliteit
Territorium Noord is uitstekend bereikbaar vanuit de rest van Brussel, het land en het buitenland, zowel over de weg als met het openbaar vervoer. Het multimodale knooppunt 'Noordstation' bestaat uit het drukste treinstation van het land, een groot busstation van de MIVB & De Lijn, premetrolijnen en lokale en internationale private pendelbedrijven (Eurolines, Flixbus enz.).
Verschillende grote projecten die momenteel worden bestudeerd, zullen deze uitstekende bereikbaarheid nog versterken: de nieuwe metrolijn Noord tussen Albert en Bordet (werf in uitvoering), de nieuwe tramlijn tussen Belgica en het Centraal Station en die tussen Rogier en NOH, en de Brabantnet-lijnen van De Lijn.
Grondgebied & wijken
Territorium Noord wordt gekenmerkt door verschillende soorten stadsweefsel van zeer contrasterende aard. Deze worden door stedelijke barrières van elkaar gescheiden. Het grondgebied wordt omringd en doorkruist door een reeks grote gewestelijke stadsstructuren die het gebied met de rest van de stad verbinden en het karakteriseren als een stadsdeel met meerdere rollen en verschillende identiteiten, soms lokaal, soms bovenlokaal en soms grootstedelijk.
Manhattanwijk
De centrale figuur van deze nieuwe wijk is het kruis dat wordt gevormd door de noord-zuidas van de Koning Albert II-laan, die in het verlengde van de Emile Jacqmainlaan ligt, en door de oost-westas van de Simon Bolivarlaan, die naar het oosten in het Noordstation uitmondt. Deze figuur is momenteel uitsluitend voorbestemd voor kantoren. De locatie van de torens van WTC I, II & III, North Galaxy en Belgacom op de vier hoeken van dit kruis toont het belang ervan in de oorspronkelijke indeling aan.
Maximiliaanpark noord en Lakense Haard
Dit modernistische wooncomplex van de hand van V. Brunfaut lijkt sterk op het Amelinckx-gebouw in het zuiden van de zone: een autonoom, geïsoleerd en monofunctioneel geheel dat qua schaal niet bij zijn omgeving past. Enkel de nabijheid van de woongebouwen tegenover de Antwerpsesteenweg en van de Möbius- en WTC I- & II-torens stelt het in staat om een relatieve morfologische homogeniteit te claimen. Het contrast met het historische weefsel van de Masuiwijk in het noorden en het westen is echter groot.
Maximiliaanpark zuid en het Amelinckx-complex
Dit groene gebied en het modernistische wooncomplex van de hand van Etablissements Amelinckx op het voormalige traject van het Brusselse kanaal vormen een bijzonder stedelijk element dat in niets lijkt op de aangrenzende stadsweefsels. Een verweesd interval tussen de Kleine Ring, de Willebroekkaai, de Simon Bolivarlaan en de Helihavenlaan.
Knooppunt Rogier-Vooruitgangstraat
Hoewel het knooppunt Rogier-Vooruitgangstraat over het algemeen met de Noordwijk wordt geassocieerd, lijkt het nuttig om het in een gedetailleerde analyse van Territorium Noord als een geïsoleerd gebied te beschouwen. In het bijzonder wegens de morfologische eigenschappen van dit gebied, waarbij geïsoleerde gebouwen en stedelijke huizenblokken naast elkaar voorkomen. Het is eigenlijk een overgangszone tussen de Noordwijk, de wijk Sint-Lazarus-Kruidtuin en de Vijfhoek.
Brabantwijk-Sint-Lazarus-Kruidtuin
De Brabantwijk-Sint-Lazarus-Kruidtuin wordt omringd door de Kleine Ring, het Koninklijk tracé en de spoorweg. Het historische stadsweefsel van dichtbebouwde huizenblokken vertoont een relatief homogeen karakter en bestaat overwegend uit woningen. De begroeiing is vrij beperkt in de binnenterreinen van de huizenblokken en in de openbare ruimte. De gebouwen verkeren eerder in een ouderwetse staat. Deze realiteit is duidelijker onderaan de vallei langs de spoorweg.
Masui-Gaucheretwijk
De Masui-Gaucheretwijk vertoont een vrij heterogeen historisch weefsel dat bestaat uit relatief grote huizenblokken die voornamelijk als woningen zijn ingericht. De wijk wordt begrensd door de Groendreef en de spoorweg in het noorden en het oosten. De zuidelijke grens met de Noordwijk wordt, hoewel nogal vaag, gevormd door de Helihavenlaan, het Gaucheretpark en de Rogierstraat.
Vergotedok
Dit deel van Territorium Noord is grotendeels bestemd voor de havenactiviteiten rond het Vergotedok, de zuidelijke grens van de Brusselse zeehaven. Elke oever werd ingericht om een specifieke economische sector te huisvesten. Bedrijven die actief zijn op het vlak van bouwmaterialen, nemen de westelijke oever in. De recyclingindustrie bevindt zich op de oostelijke oever. Deze specialisatie wordt bevestigd in het masterplan van de Haven, dat in 2019 werd opgesteld. Het wordt bekrachtigd door het Good Move-plan, dat voorziet in logistieke lussen op de Groendreef en de Havenlaan.
Sint-Rochuswijk
De Sint-Rochuswijk wordt begrensd door de Kleine Ring, de Antwerpsesteenweg, de Simonsstraat en de Helihavenlaan. Dit relatief homogene historische weefsel ontsnapte aan de sloop van het Manhattanplan. De wijk bestaat deels uit oude twee-onder-een-kapwoningen en deels uit grotere en meer recente gebouwen (verkregen via stedenbouwkundige lasten) die desondanks bijdragen aan de heropbouw van klassieke stedelijke huizenblokken van relatief kleine omvang.
Becodok
Dit deel van Territorium Noord is zonder twijfel het meest veranderd tijdens de recente stedelijke transformatie. Het wordt begrensd door het Saincteletteplein, de Havenlaan, de Redersbrug en de Willebroekkaai.
Huisvesting
Ondanks het verouderde woonweefsel zien we dat een groot aantal woningen wordt gebouwd in het kader van openbare activiteiten: Duurzame Wijkcontracten, OCMW, gemeentelijke nutsbedrijven, stedenbouwkundige lasten en citydev-activiteiten.
Er is veel sociale huisvesting aanwezig: 18,28 'sociale' woningen per 100 gezinnen, met een concentratie op en rond de Lakense Haard, langs de Antwerpsesteenweg, de Gaucheretstraat en de Sint-Franciscusstraat (Wijkmonitoring, 2015).
Sociale cohesie
Onderwijs
De behoefte aan basisscholen in Territorium Noord is groot: tegen 2025 rekent men op een tekort van 1513 plaatsen. Hierbij houden we nog geen rekening met de bevolkingsgroei of de bouw van nieuwe woningen. Dit tekort houdt rekening met de creatie van nieuwe plaatsen (+482) binnen TN en stijgt tot 2740 plaatsen als we de Maritieme wijk en de wijk Oud Laken Oost in aanmerking nemen, waar we uitgaan van de creatie van 422 plaatsen (BISA-gegevens + 'Monitoring van het schoolaanbod’).
Cultuur
perspective.brussels heeft het aanbod en de behoefte aan culturele voorzieningen bestudeerd en vervolgens een onderzoek opgestart naar de culturele activiteiten van de bevolkingsgroepen en de gebruikers van de kanaalzone centrum (2019).
Nachtleven
Door de aanwezigheid van deze culturele instellingen en de nabijheid van de instellingen in de Vijfhoek (Nationaal Theater, KVS ...) en het hotelcomplex van Rogier spelen bepaalde delen van Territorium Noord een belangrijke rol in het Brusselse nachtleven. De organisatie van de Nuit blanche binnen TN, in samenwerking met de bestaande culturele instellingen en hotels, zou een middel kunnen zijn om het lokale culturele aanbod en het rijke erfgoed van TN te versterken.
Sport
Algemeen gesproken zijn er vrij veel indoorsportvoorzieningen aanwezig (zalen voor groepssporten zijn onder meer sporthallen, sportzalen, sportruimtes, gymnastiekzalen, dojo's, danszalen, squashbanen, badmintonvelden, tafeltennishallen, schermhallen, bokshallen enz.). Er is een heel netwerk van zalen voor groepssporten. Deze zalen bevinden zich in scholen, maar ook op specifieke plaatsen die verband houden met sport (bv. centrum Noordpool).
Gezondheid en personenhulp
Algemeen gesproken, en met name voor de meest kwetsbare doelgroepen, vertoont Territorium Noord een relatief gebrek aan lokale gezondheidsinfrastructuur. Het zorgaanbod bedraagt 0,6 artsen per 1000 inwoners, terwijl het gewestelijke gemiddelde 1,23 is. Er zijn te weinig wijkgezondheidscentra, terwijl de vraag vrij hoog is.
Wat de senioren betreft, zijn er geen bejaardentehuizen en serviceflats in het gebied.
Wat de migranten betreft, verandert de situatie van maand tot maand naargelang de ontwikkelingen van het federale veiligheidsbeleid en het beleid op het vlak van de opvang van migranten.
Economische activiteiten/tewerkstelling
Er zijn verschillende economische polariteiten, afhankelijk van het feit of de activiteiten in het moderne weefsel van kantoortorens (Manhattan) of in het oude weefsel van kleine stadswoningen en werkplaatsen (Masui, Aarschot/Brabant) plaatsvinden.
- De Manhattanwijk vormt de op een na grootste zakenwijk van Brussel op het vlak van aantal werknemers (35.000, BISA). De wijk herbergt een groot aantal overheidsadministraties (SELOR, Federale Staat, Vlaamse Gemeenschap, DIV, het publiekrechtelijke bedrijf Proximus nv, GOB, Europese Commissie), diensten op hoog niveau. De Koninginnelaan en de Kleine Ring spelen ook een belangrijke, zij het meer lokale, rol in het tertiaire weefsel van TN.
- Het knooppunt Rogier is een grote gewestelijke hotelcluster.
- Hoewel er weinig handel is in de Manhattanwijk (met uitzondering van het CCN-gebouw), ontwikkelt deze zich in verschillende, relatief gespecialiseerde kernen: Brabantstraat, Vooruitgangstraat-Nieuwstraat en Antwerpsesteenweg. Samen vormen zij een belangrijk commercieel knooppunt in het gewest.
- De Masuiwijk biedt (voornamelijk ten westen van het Zennepark) productieactiviteiten en groothandelsbedrijven die aansluiten op het verleden als productiegebied. We vinden er garages (reparatiewerkplaatsen, monteurs) en, in veel beperktere mate, de strikt genomen transformatie van goederen (plexiglas). De plaatselijke groothandelaren zijn zeer divers: dranken, zeevruchten, auto-onderdelen, fastfood, bouwmaterialen.
- Het Vergotedok groepeert activiteiten die op de concessies van de Haven van Brussel zijn gevestigd en vertrouwen op de waterweg voor de toevoer en/of afvoer van bouw- en recuperatiematerialen. De interactie met de ondernemingsdynamiek van de Masuiwijk is momenteel heel beperkt.
- Naast de Kruidtuin, die volledig in het culturele leven van Brussel is geïntegreerd, wordt de culturele en recreatieve bestemming van het knooppunt Sainctelette versterkt door de aanstaande opening van de Stichting Kanal.
Het gebied heeft een sterk economisch potentieel dankzij het weefsel van dynamische bedrijven van zeer uiteenlopende omvang. Deze ondernemingen zijn bovendien actief in zeer uiteenlopende sectoren en bieden dus een brede waaier aan jobs voor zowel hoog- als technisch geschoolden. Dit is ontegensprekelijk een van de sterke punten van Territorium Noord en een van de belangrijkste drijfveren voor de toekomst ervan.
Kantoren
Het Overzicht van het kantorenpark van perspective.brussels schat de kantoorvoorraad in de Noordwijk op 1.732.000 m² (gegevens 2018), ofwel 13,6 % van de voorraad in het Brussels gewest. In nummer 36 van het Overzicht bleek dat het vastgoedpark slechts een beperkt aantal kleine kantoren telt. Slechts twintig hoofdgebruikers nemen namelijk 80,5% van de oppervlakte in.
Hotels
Territorium Noord telt 37 hotels (4456 kamers), waaronder zo'n 15 kleine zelfstandige hotels. De meeste hotels zijn van het type 'Large' of 'High standing' en bevinden zich voornamelijk rond het Rogierplein en de Adolphe Maxlaan.
Prostitutie
De prostitutie in Territorium Noord wordt op een nogal gedifferentieerde manier beheerd naargelang deze zich in de Aarschotstraat, de Linnéstraat of de Alhambrawijk bevindt. In het geval van de Aarschotstraat (een vijftigtal bordelen) heeft de gemeente Schaarbeek een reglement opgesteld waarin de werkingsvoorwaarden (afzonderlijke toegang tot de verdiepingen) en de ligging van de bordelen (Aarschotstraat) worden vastgelegd om de rust van de buurtbewoners niet te verstoren.
Tot slot merken we op dat prostitutie is gebaseerd op een groter ecosysteem dan de prostitutielocaties zelf. Deze etablissementen gaan gepaard met seksshops, peepshows en cafés die, ook hier weer zonder dat ze uitsluitend met prostitutie te maken hebben, allemaal fungeren als tussenschakel voor deze activiteit. Het is dus een verschuivend fenomeen, wat een alomvattende aanpak heel moeilijk maakt.
Download hier de volledige diagnose in pdf*
*Merk wel dat dit een voorlopig document is dat verder wordt aangevuld met uw antwoorden op onze participatieve enquête